Niniejszy tekst nie jest oczywiście omówieniem, czy komentarzem do Kodeksu pracy. Są to raczej luźne uwagi na temat dwóch paragrafów Kodeksu pracy, z których płyną wnioski dotyczące premii pracowniczej, które nie dla wszystkich są aż tak oczywiste.
Art. 100. mówi:
§ 1. Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować
się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
§ 2. Pracownik jest obowiązany w szczególności:
1) przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
2) przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,
3) przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych,
4) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,
5) przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,
6) przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Ostatni podpunkt dotyczy wszystkich zachowań uznawanych za aspołeczne! Można więc pracownika pociągnąć do odpowiedzialności, ukarać lub w skrajnym przypadku — nawet zwolnić za to, że np.:
- nie odzywa się do innych, nagminnie przeklina,
- notorycznie się spóźnia, jest leniwy lub unika pracy,
- przychodzi brudny lub śmierdzący albo ma inne problemy z higieną,
- często kłamie lub oszukuje (jest to też ogólnie niezgodne z prawem).
Większość zachowań o charakterze aspołecznym, które często postrzegamy jaki widzi-mi-się szefa lub natręctwo kolegów, może więc być podstawą do obniżenia premii, udzielenia nagany lub wymierzenia innego rodzaju kary a w skrajnym przypadku — do zwolnienia. I to całkowicie w majestacie prawa.
Art. 108. mówi:
§ 1. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować:
1) karę upomnienia,
2) karę nagany.
Interpretacja tego przepisu, niepłynąca bezpośrednio z powyższego paragrafu, ale stosowana jako praktyka w wielu zakładach pracy, jest następująca. Istnieje możliwość zapisania w regulaminie pracy, iż część wynagrodzenia pracownika to premia za jego nienaganną pracę. Jeżeli nie otrzyma on nagany, upomnienia itp., to otrzymuje premię.
Nie mamy w tym przypadku do czynienia premię uznaniową (bo szef nie decyduje tu ani o wysokości premii ani o jej przyznaniu lub nie — jest ona naliczana automatycznie w przypadku braku upomnienia itd.) ani próba obejścia przepisów lub zmniejszenia faktycznego wynagrodzenia. Jest to normalna praktyka — metoda na zabezpieczenie pracodawcy na wypadek poważnej wpadki pracownika.